NGUYỄN-TRỌNG Ý Ông là anh ông Nhân-Thiếp, đậu Tiến-sĩ trong niên hiệu Quang-Thuận (1460-1469) nguyên tên là Nhân-Phùng được vua mệnh cho tên này, làm lần đến Chưởng-Hàn-lâm-viện, Lễ-bộ hữu Thị-lang, được dự vào hạng « Tao-đàn-nhị-thập-bát tú ». Anh em 5 người làm quan đồng triều, người ta xưng là Yên Sơn ngũ quế (1), sau con cháu cũng nổi nhau thi đậu. Vua Thuần-Hoàng-Đế (Lê-Thánh-Tôn) bảo Thị-thần rằng : kim-đôi gia-thế, kim tử mãn triều. (nhà thể-gia ở kim đôi, mặc quanphục vàng tía đầy triều) ấy là ý vua khen ngợi lắm vậy. ĐỒ-NHUẬN Người huyện Kim-Anh, đậu Đồng-tiến-sĩ trong niên-hiệu Quang Thuận, làm lần đến chức Đông-các Đại-học-sĩ, tấn chức Thượng-thư, vào niên hiệu Hồng-Đức phụng họa thi-tập « Anh Hoa hiếu-trị » và soạn thảo tập sách « Thiên.Nam dư-hạ» và họa thơ Quỳnh-Uyền-Cửu-Ca, được gọi là Tao-đàn Phó Nguyên-soái, Văn chương ngang hàng với Thân nhân Trung, người đương thời thường khen ngợi là Thân-Đỗ. ĐÀO-CỬ Người huyện Siêu-Loại, đậu Đồng-tiến-sĩ niên-hiệu QuangThuận, làm quan đến chức Hộ-bộ Thượng-thư, sau đổi tên là Thuấn-cử, có soạn thảo tập sách « Thiên-Nam dư-hạ» và phê bình tập « Cô-kim bách-ngâm» văn-chương và hạnh kiềm được vua nhà Lê quí trọng thường đối đãi theo dưới hàng ông Thân và ông Đỗ. THÂN-NHÂN-TRUNG Người huyện Yên-Dũng, đậu Hội-nguyên Đồng-tiến-sĩ, làm quan lần đến chức Đông-các Đại-học-sĩ. Trong niên hiệu (1) Yên-Sơn ngủ quế: Ông Đậu-vi-Quân người ở Yên Sơn, sinh 5 người con : Nghi, Nghiêm, Khảm, Xưng, Hy, cuối đời Ngũ-Đại-Châu anh em nối nhau thi đậu, đều làm quan quí cả, người đương thời gọi là Đậu-Thị ngủ quế, hay Yên Sơn ngũ quả: núi Yên-Sơn có 5 cây quế. (Tổng sử). Hồng-Đức ông cùng Đỗ-Nhuận soạn-thảo tập sách «Thiên-Nam dư-hạ », lại có họa những thơ « Quỳnh-Uyền cửu-ca» được gọi là « Tao đàn Phó-nguyên soái ». Đầu niên-hiệu Cảnh Thống 1498-1501) được tấn chức Lễ bộ Thượng-thư Tham-cơ-chính, thọ hơn 80 tuổi. Văn chương tao nhã hồn hậu, những thơ của ông phụng họa được vua khen thưởng. Con ông là Nhân-Tín và Nhân-Vũ đều đậu Tiến-sĩ, cháu là Thân-cảnh-Vân đậu Thám hoa, làm quan đồng triều, được gội ân trạch vinh hiền không ai sánh kịp. ĐÀM-VĂN-LỄ Người huyện Quế Dương, đậu Tiến-sĩ niên hiệu QuangThuận nhà Lè, vào niên-hiệu Hồng-Đức có soạn thảo tập sách Thiên-Nam du-hạ », làm quan đến Lễ-bộ Thượng-thư, niên hiệu Cảnh-Thống được phụng di chiếu vua Hiến Tôn phụ tá vua Túc-Tôn, sau bị vua Uy.Mục giận, đày vào Quảng-Nam, đi đến bến đò An-Lạc tỉnh Nghệ.An, có người theo bức ông phải tự tử, ông bèn nhảy xuống sông chết. LÊ-TUẤN-NGẠN Người huyện Văn-Giáng, đậu Hội-nguyên Đồng-tiến-sĩ trong niên hiệu Lê Hồng-Đức, 2 lần đi sứ qua Tàu, thời vua Hiến-Tôn sung chức Lễ-bộ Thượng thư. NGÔ LUÂN Người huyện Đông Ngạn, đậu Tiến sĩ niên-hiệu Hồng Đức được tuyển vào Đông-các, nhà vua tru-đãi, tập thơ Quỳnh Uyền cửu-ca, duy có họ Thân họ Đỗ và ông Luân được phụng mệnh phê-bình; làm quan đến chức Thượng thư. Em ông là Thần đậu Bảng nhãn năm Quí-sửu (1493), làm quan đến Hàn-LâmViện Thị-thu, văn chương danh giá người ta tôn xưng là Ngô Tam-Son. HOÀNG-ĐỨC-LƯƠNG Người huyện Gia Lâm, đậu tiến-sĩ niên-hiệu Hồng-Đức, làm đến chức Tham-nghị, có tảnh ưa thơ, qui-củ theo thơ Đường gom góp thơ các danh-gia từ triều nhà Trần đến đầu triều Lê chép làm 15 quyển, gọi là Trích-diệm-tập. NGUYỄN-QUANG BẬT Người xã Bình Ngô huyện Gia Bình, đậu Trạng nguyên niên-hiệu Hồng-Đức, được tuyển vào Đông-các, làm đến chức Đo-ngự sử. Ông và ông Đàm-Văn-Lễ được phụng di-chiếu phụtá vua Túc-Tôn, sau bị vua Uy-Mục giận ông không chịu thần phục mình, bèn đày vô Quảng Nam, ông nhảy xuống sông tự tử, đến niên-hiệu Hồng-Đức (1) dược truy tặng, ĐÀM-THẬN-HUY Người huyện Đông Ngạn, đậu Đồng tiến-sĩ trong niên-hiệu Hồng.Đức, làm lần lượt đến Hình-bộ Thượng-thư, vào niên hiệu Quang-Thiệu, họ Mạc tiếm ngôi Vua, ông đem binh ở Bắc-Giang lo việc cần-vương, nhưng thế yếu không địch lại, bèn uống thuốc tự tử, thuở ấy có 2 người tử-tiết nữa là Nguyễn-tự Cường và Nguyễn hữu-Nghiêm đều là môn nhân (học trò) của ông Huy, người ta xưng cho là tiết nghĩa nhóm trong một cửa vậy. Sau Mạc-đăng-Dung cho ông là người có tiết nghĩa cao thượng, phong tặng cho ông tước Hầu, chế-thơ của Dung đệ đến thôn Cổ-Trâu thuộc bản-huyện, thổt nhiên không lửa mà chảy tiêu, người ta nghe đều run sợ lạnh mình. Sau nhà Lê trung hưng được vua biểu dương lập đền ở bản thôn có biển đề là « Tiết-nghĩa-từ » nay vẫn còn. Em ông là Thận-Giản đậu Đồng Tiến sĩ trong niên hiệu Cảnh-Thống, làm quan đến Hộ-bộ Thượng thư, nay con cháu nhiều người hiển-đạt. LÊ-TUẤN-MẬU Người huyện Yên-Phong, đậu Tiến-sĩ niên hiệu Hồng-Dức làm yuan đến Hộ-bộ Thượng-thư. Niên hiệu Quang-Thiệu (1516.1526) ông lãnh chiếu chỉ nhà vua đem hương-binh chống (1) Không phải niên hiệu Hồng-Đức, có lẻ là niền-hiệu Hồng Thuận đời Vua Tương Dực-Để mà viết lầm. đánh họ Mạc, thua chạy, sau họ Mạc cưỡng bức vào triều, ông dấu đá ở trong tay áo thụng ném Mạc-đăng-Dung không trúng, phải chịu chết. Khi nhà Lê trung hưng biểu dương tôi tiết nghĩa lập đền thờ tại bản thôn. ĐỖ-NHÂN Người huyện Văn-Giang, dậu Tiến-sĩ niên hiệu HồngĐức, sau đổi tên là Nhạc, làm quan Đông-các-Đại-học-sĩ, Tảnlý quản-vụ ở Sơn-Tày, Hưng Hóa và Nghệ An, trộm giặc dẹp yêu cả. Khi họ Mạc hiếp chế dời vua Chiêu-Tồn qua Bảo-Châu, ông Nhân cùng ông Phú-đỏ Ngự-sĩ Nguyễn-Dr can ngăn lại, bị Dung giết chết, được vua Chiêu-Tồn tặng cho chức ThiếuBảo. Ông có «Vịnh-sử thi-tập », con ông là Thề và Tấn đều thi đậu cả. NGUYỄN-HỮU-NGHIÊM Người huyện Đông-Ngạn, đậu Thám-hoa niên-hiệu Đoan Khánh (1505-1508) làm quan đến Lễ-bộ Thượng-th; niên-hiệu Quang-Thiệu (1516-1520) lĩnh mật chiếu về Bắc-Giang khởi binh đánh Mạc-đăng Dung, bị Đăng-Dung giết, sau khi nhà Lê trung-hưng được vua biểu dương tiết nghĩa. NGỌ-CƯƠNG-TRUNG Người huyện Yên-Phong, đậu Tiến-sĩ niên hiệu Hồng-Đức, làm quan đến Giám-sát Ngự sử, họ Mặc cho triệu, ông không khuất phục mà chết. NGUYỄN-TỰ-CƯỜNG Người huyện Đông-Ngạn, đậu Đồng-tiến sĩ niên-hiệu HồngĐức, làm quan đến chức Hiến-sát, niên hiệu Quang-Thiệu ông khởi binh Cần Vương chống đánh với họ Mạc ở Đức-Giang không địch lại, bèn uống thuốc tự tự, khi nhà Lê trung hưng được vua biểu dương, NGHIÊM-BÁ-KÝ Người huyện Yên Phong có tài lực, làm quan được phong tước Bình-Minh bả. Niên hiệu Quang Thiệu, ông lĩnh mật-chiếu nhà vua khởi binh Cần Vương, không đắc thắng, bèn chạy trốn rồi tự tử ở châu Văn-Uyên tỉnh Lạng-Sơn. NGUYỄN-XƯỞNG Người huyện Gia-Bình, đậu Đồng-Tiến-sĩ niên hiệu ThốngNguyên (1527-1532) làm quan đến Lễ bộ Tả-thị-Lang, lúc ấy họ Mạc tiếm ngôi, ông phẫn uất không ăn rồi chết, sau khi nhà Lê trung-hưng được biểu dương. . NGUYỄN-THỰC Người huyện Đông-Ngạn, đậu Tiến-sĩ Đình nguyên niên hiệu Quang-Hưng (1578-1599), lúc đi sứ về tham dự Triềuchánh, có nhiều kế hoạch, thăng chức Thượng-thư, khi trísĩ thăng chức Thái tử. Ông làm quan trải 3 triều mà nhà thanh bạch có phong-độ như người xưa. Từ triều Lê về trước, làm Thượng thư quốc lão về hưu là khởi đầu từ ông Thực vậy. Con cháu ông nối nhau thi đậu khoa-giáp làm 1 họ danh tiếng ở Bắc-Giang. NGUYỄN NGHI Ông là con ông Nguyễn.Thục, đậu Tiến-sĩ niên hiệu HoằngĐịnh (1600-1618), làm quan đến Lại-bộ Thượng thu, được tặng Thái phó. Cha con làm việc đồng triều, có đức dày, danh vọng lớn, người đều kinh phục. NGUYỄN-ĐĂNG Người huyện Quế-Dương. Thi hương đậu Giải nguyên (Thủ-khoa), niên hiệu Hoằng-Định (Lê-kính-Tôn. 1601-1618) đậu Hội-nguyên, vào thi Đình đậu Đình-nguyên Hoàng-giáp, thơ ứng-chế được đứng đầu, người ta xưng là Tử nguyên; lúc đi sứ Tàu có tập thơ “ Sử-đồ Nhàn-ngâm » và những thơ |