Cầu Đông-Yên, cầu Khúc-Toại và cầu Trịnh Xá đều ở huyện Yên-Phong Cầu Khương-Tự ở huyện Siêu-Loại. Cầu Bảo-Kham và cầu Thao đều ở huyện Lương-Tài. Cầu Chi-Nè ở huyện Tiên-Du. Cầu Đoan-Bái và cầu Đại-Bái đều ở huyện Gia-Bình. Cầu Ngọc-Bộ và cầu Khúc-Lộng đều ở huyện Văn-Giang. Cầu Vụ-Nông, cầu Cô-Bi, cầu Đào-Xuyên, cầu Phú-Thị, cầu Chi-Trung và cầu Đa-Tổn đều ở huyện Gia-Lâm. Cầu Cốc-Lương ở phủ Thiên-Phước. Cầu Đồng Lão và cầu Lâm Hoạch đều ở huyện Kim-Anh. Cầu Kim-Đồng (hay Kim-Chàng) ở huyện Yên-Thế. Bờ đề này trải qua 3 huyện, dài 5467 trượng : Huyện ĐôngNgạn thuở trước đắp dài 1183 trượng 8 thước 5 tấc, vào năm Gia-Long thứ 17 (1818) đắp thêm 326 trượng, hiệp cả đề củ mới 1503 trượng 5 thước 5 tấc. Huyện Gia-Làm thuở trước đắp 2752 trượng 9 thước, vào năm Gia-Long thủ 8 (1809) đắp thêm 96 trượng, năm Minh Mạng 13 (1832) đắp thêm 887 trượng 5 thước, hiệp cả đê cũ mới 3735 trượng 9 thước. Huyện Văn-Giang thuở trước dắp 1524 trượng 9 thước 5 tấc, năm Gia-Long thứ 3 và thứ 6 đắp thêm 428 trượng 1 thước, hiệp cả đề củ mới 1963 trượng 5 thước. BỜ ĐÊ SÔNG THIÊN-ĐỨC (tức nay là Triên-Đức) 3 Bờ đê công trải qua 3 huyện, thuở xưa đắp dài 15175 trượng: Huyện Đông Ngạn 4413 trượng 8 thước, trong số ấy đắp qua giới huyện Gia-Lâm 1156 trượng 2 thước. Huyện Gia-Lâm 7304 trượng 5 thước, trong số ấy đắp sang giới huyện Tiên-Du 835 trượng. Huyện Tiên-Du 3456 trượng 8 thước. Bờ đê tư ở sông nhỏ trải qua 4 huyện, thuở xưa đắp dài 13976 trượng 3 thước 3 tấc : Huyện Tiên-Du 3059 trượng 5 thước. Huyện Quế Dương 4346 trượng. Huyện Siêu-Loại 3948 trượng 2 thước 1 tấc, Huyện Gia-Bình 2632 trượng 6 thước 2 tấc. 114 Xét sông Triêm-Đức vào năm Tự Đức 11 (1858) đào làm trung-giang (1) bên tả từ huyện Đồng-Ngạn sang Tiên-Du đến Quế-Dương ; bên hữu từ huyện Gia-Lâm sang Siêu-Loại, GiaBình đến Nguyệt-Bàn dài cộng 12820 trượng, 2 bên thân đê dài đến 3000 trượng. Bờ đê công đắp trong 4 huyện dài 17703 trượng 7 thước 4 tấc : Huyện Yền-Phong thuở trước đã đắp 11356 trược 6 thước, vào niên-hiệu Minh-Mạng đắp thêm 49 trượng, trong số ấy có đắp sang giới huyện Hiệp-Hòa 572 trượng. Ở huyện Việt-Yên 1553 trượng 2 thước. Huyện Thiên-Phước thuở trước đã đắp 3321 trượng 9 thước, trong số ấy có đắp sang huyện Hiệp-Hòa 30% trượng. Huyện Việt-Yên đắp cũ 3056 trượng 2 thước 4 tác, vào niên-hiệu Minh-Mạng đắp thêm 162 trượng 7 thước. Bờ đê tư ở trung giang đắp trong 3 huyện số đắp cũ dài 16702 trượng 3 thước : Huyện Vũ-Giang 5783 trượng 7 thước. Huyện Hiệp-Hòa về bờ phía hữu dài 2706 trượng 5 thước, bờ phía tả dài 2213 trượng 5 thước. Huyện Việt-Yên 598 trượng 6 thước. Bờ đã tư ở tiểu-giang đắp trong 6 huyện, số đắp cũ dài 12986 trượng 5 thước : Huyện Đông-Ngạn dài 955 trượng 5 thước. Huyện Yên-Phong dài 6422 trượng 7 thước. (1) Trung-giang đây có lẽ là sông đào không lớn mà cũng không nhỏ, ở vào bực trung, không phải như sông nhỏ có đập tư đã nói trên, Huyện Yên-Dũng 752 trượng 5 thước. Huyện Hiệp-Hòa 23 trượng 5 thước. Huyện Kim-Anh 1201 trượng 8 thước. Huyện Thiên-Phước 3670 trượng 5 thược. BỜ ĐÊ SÔNG NHẬT-ĐỨC Bờ đê công đắp trong 4 huyện, số đắp cũ 25369 trượng 8 thước 8 tấc : Huyện Yên-Thế 3052 trượng 7 thước, trong số ấy có đắp sang giới huyện Bảo-Lộc 383 trượng 5 thước. Huyện Yên-Dũng 14374 trượng 7 thước 3 tấc, trong số ấy có đắp sang giới huyện Phụng-Nhãn 374 trượng 4 thước. Năm Tự-Đức nguyên niền đắp thêm 50 trượng 3 thước. Huyện Bảo-Lộc 3504 trượng 3 thước. Huyện Phụng-Nhãn 4438 trượng 7 thước 5 tấc. Bờ đè tư ở tiểu-giang đắp trong 2 huyện, thuở trước đắp dài 2048 trượng 8 thước. Huyện Yên-Thế 1368 trượng 7 thước. Huyện Phụng-Nhãn 670 trượng 1 thước. Lời thanh tự của dịch giả: 3 bờ đê trên đây (Nhị-Hà, Thiên-Đức và Nguyệt-Đức) phải chiếu theo nguyên văn chữ Hán mà dịch sang Quốc-văn cho khỏi sai nghĩa mà thôi, nhưng xét lại có nhiều chỗ phân-số đối với tổng-số không phù-hiệp nhau, không hiểu số mục nào là đúng, mà số mục nào là sai, mà dám tự tiện cải chính. CỬA CỔNG CỬA CỐNG SÔNG THIÊN ĐỨC ở huyện Tiên-Du, 1 cổng ở 2 xã Phù-Đồng và Phù.Minh, 1 cống ở xã Cao-Đường. 2 cống đều xây vào năm Gia-Long thứ 3 (1804), năm Minh-Mạng 18 (1837) nước ngập lở, cửa cống bị lấp. CỬA CỐNG SÔNG NGUYỆT-ĐỨC Một cống ở xã Bác-Vọng phủ Thiên-Phước, 5 cống ở các xã Lương-Cầm, Đại-Lâm, Đầu-Hàn, Hộ-Trung, Châu-Hộ và PhấnĐộng huyện Yên-Phong. 2 cống ở xã Xuân-Lôi huyện Vũ-Giang. 2 cống ở các xã Nam-Ngạn, Đông-Xá và Quang-Lỗi huyện Việt Yên, những cống trên đều xây năm Gia-Long thứ 3. CỬA CỐNG SÔNG NHẬT-ĐỨC Hai cổng ở 2 xã Trung-Sơn và Bảo Lộc-sơn ở huyện YênThế. 6 cống ở các xã Đà-Mai, Thanh-Mai, Phụng-Công, MỹCầu, Bình-Chương, Nội-Hoàng, Phấn-Trì, Liễu-Đê và Khê Cầu huyện Yên-Dũng, 1 cống ở xã Chuyên-Mỹ huyện Bảo-Lộc, 5 cống ở các xã Trình-Uyên, Lạc-Giản, Xuân-Áng-sơn và NgọcSơn huyện Phụng-Nhãn, những cống trên đây đều xây năm GiaLong thứ 3 và thứ 4 (1804-1805). CỬA CỐNG SÔNG KIM-NGƯU Ở 2 xã Công-Luận và Phụng-Công huyện Văn-giang, xây vào niên hiệu Minh-Mạng. CỬA CỐNG SÔNG NGHĨA-TRỤ Huyện Gia-Lam có một cống ở xã Bảo-Đáp và 1 cổng ở 2 xã Nhu-Chu và Nghĩa-Trai, Đều xây vào niên hiệu Gia-Long. |