ĐẠI - NAM NHẤT THỐNG - CHỈ BÀI TỰ Chúng tôi phụng sung chức Tổng-tài Toản-tu ở Quốc sử Quán cần tấu về việc Khâm-mạng làm sách Đại-Nam-Nhất-ThốngChí đã xong, nay xin tấn trình. Trộm nghĩ : Đời thạnh-trị xa thơ * * (1) thống-nhất, thiên hạ như một nhà, cả nước như một người ; Nơi hoàn dinh cương-vực phân chia, trăm dặm không đồng-phong, ngàn dặm không đồng-tục. Cho nên cương-giới đăng trong Võ-cống (2), rõ ràng pháp-độ sâm-nghiêm; Thủy-thổ liệt ở chức-phường (*), ẩn ngụ tâm-tư kinh-vĩ Kỳ (3). Bởi theo ý-nghĩa Xuân-thu nhất-thống (4), và nối sách vở thượng cổ cửu-khâu (5). Để cho được : Không phải xuất-ngoại mà thấy ngoài tám phương (6) (1) Xa-thơ : sách Trung dung có câu : thơ đồng-văn, xa đồng-quĩ, (sách đồng một thứ chữ, xe đồng một kiều bánh), ý nói thiên hạ được thống nhất. (2) Võ cổng : là một thiên sách trong kinh Thơ, biên chép cả núi sông, phương vật của nước Trung Hoa thuở xưa. (3) Kinh-Vĩ: theo địa đồ, đường gạch nam bắc gọi là kinh tuyến, đường gạch đông tây gọi là vĩ tuyến. (Tả truyện) ; giữ lễ cho trên dưới có trật tự là kinh vĩ của trời đất (Từ Nguyên). (4) Xuân thu nhất-thống : Đức Không-Tử làm kinh Xuân-Thu đầu quyền sách biên « Xuân-Vương chính nguyện », là có ý tôn nhà Chu thống nhất thiên hạ trong lúc chư hầu xâm lăng, đề chính cang kỷ lại (x.th.). (5) Cửu Khâu : tên sách chép địa chí trong 9 châu thời cổ của Trung Hoa. (6) Tám phương, nguyên chữ bát hoang, nghĩa là chỗ xa xôi ngoài 8 phương : đông tây nam bắc, và động-nam, tây nam, đông-bắc, tây bắc. |