ĐẠI - NAM NHẤT - THÔNG - CHÍ BÀI TỰ Chúng tôi phụng sung chức Tổng-tài Toản-tu ở Quốc sử. Quán cần tấu về việc Khâm-mạng làm sách Đại-Nam-Nhất-ThốngChi đã xong, nay xin tấn trình. Trộm nghĩ : Đời thạnh-trị xa thơ * * (1) thống-nhất, thiên hạ như một nhà, cả nước như một người ; Nơi hoàn dinh cương vực phân chia, trăm dặm không đồng-phong, ngàn dặm không đồng-tục. Cho nên cương-giới đăng trong Võ-cống (2), rõ ràng pháp-độ sâm nghiêm; Thủy-thồ liệt ở chức-phương ( *), ần ngụ tâm-tư Kinh-vĩ kê (3). Bởi theo ý-nghĩa Xuân-thu nhất-thống (4), và nổi sách vở thượng cổ cửu-khâu (5). Đề cho được : Không phải xuất ngoại mà thấy ngoài tám phương (6) (1) Xa thơ : sách Trung dung có câu : thơ đồng văn, xa đồng-quĩ, (sách đồng một thứ chữ, xe dồng một kiều bánh), ý nói thiên hạ được thống nhất. - (2) Võ cống : là một thiên sách trong kinh Thơ, biên chép cả núi sông, phương vật của nước Trung Hoa thuở xưa. (3) Kinh-Vĩ : theo địa đồ, đường gạch nam bắc gọi là kinh tuyến, đường gạch đông tây gọi là vĩ tuyến. (Tả truyện) ; giữ lễ cho trên dưới có trật-tự là kinh vĩ của trời đất (Từ Nguyên). (4) Xuân thu nhất thống : Đức Không-Tử làm kinh Xuân-Thu đầu quyền sách biên « Xuân Vương chính nguyện », là có ý tôn nhà Chu thống nhất thiên hạ trong lúc chư hầu xâm-lăng, đề chính cang kỷ lại (xth ). (5) Cửu Khâu : tên sách chép địa chí trong 9 châu thời cô của Trung Hoa. (6) Tám phương, nguyên chữ bát hoang, nghĩa là chỗ xa xôi ngoài 8 phương : đông tây nam bắc, và đông nam, tây nam, đông bắc, tây bắc. |