TỰ MIẾU B MIẾU HỘI ĐỒNG TÂM Ở xã An-Tiêm, phủ Triệu-Phong. MIẾU THÀNH HOÀNG HÀ B B Ở xã Thạch Hãn, huyện Hải-Lăng. ĐÀN XÄ-TÁC 社 稷 壇 Ở xã Thạch-Hãn, huyện Hải Lăng. VĂN MIẾU XĂN Ở xã An Đồn, phủ Triệu-Phong. Khi quốc-sơ dựng ở xã Phước Mỹ phủ hạt Triệu-Phong, năm Gia-Long 13 (1814) dời đến xã ThạchHãn huyện Hải-Lăng. Năm Minh-Mạng 21 (1849) dời đến chỗ hiện kim. ĐỀN TRẢO TRẢO PHU NHÂN X ta tô Ở xã Ái-Tử, thờ thần Trảo-Trảo Linh-Thu Phổ-Trạch TướngHuu phu-nhân爪爪靈湫普 澤相佑 夫人之 神. Khi dàu Thái-Tô nam tiến Thuận Hóa, Mạc-tưởng là Lập-Bạo đến lấn, vua tự đem binh chống, ngự đóng ở sông Ái-Tử, ban đêm nghe ở dưới sống có tiếng « Trảo Trảo » (tiếng nước động), lấy làm lạ, dậy xem thì thấy ba đào húng dũng, nhơn đó vua mật đảo rằng : « Giang-thần có linh nên giúp ta để phá giặc ». Đêm ấy vua mộng thấy một phụ nhân đứng trước xin định « Mỹ-Kế ». Khi thức dậy, vua nhớ lời Thần bảo lấy « Mỹ-Kế » có lẽ là dụng mỹ-nhân-kế chăng ? Bèn khiến nàng - hầu là Ngô-Thị qua dụ Lập-Bạo trả xin hội minh giảng hòa. Lập-Bạo thấy nàng có sắc đẹp mê say, liền theo qua, thì bị phụcbinh giết chết. Sau bình được giặc rồi sắc phong cho Thần làm Phu-Nhơn, lập đền thờ tại chỗ. Trong niên hiệu Gia-Long liệt tự vào miếu HộiĐồng. Năm Minh-Mạng thứ 5 (1824) gia tặng Nhu-Hòa Đoan-Ý ChiêuLinh Trợ-Thuận Trai-Thục Trung-Đẳng-Thần ta trở đi HBED mà đ đc gỗ tiết ». Gặp năm đại hạn cầu mưa có linh-ứng. Năm Thiệu- . Trị thứ 2 (1842) vua bắc-tuần có vịnh thơ chạm vào bia đề ghi sự tích. ĐỀN LUÂN-QUỐC CÔNG Tin Lời là tâ Ở phường Giang-Nghiễn ; M }, thờ quốc-sơ Đặc-tiến-Phụquốc Thượng-trụ công-thần Luân-Quốc-công Tống-Phước-Hạp u ho 特進輔 國上柱功臣倫國公宋福 洽. ĐỀN ANH-QUỐC CÔNG ĐỀ LI là t Ở bờ phía tây sông Cô-Thành, thờ quốc-Sơ Tiết chế Anh Quốc-công Nguyễn-Hữu-Tấn * Đây Để Lại là ta đả HỆ. ĐỀN GIÁM-SÁT TƯ- MÃ an tâ Ở xã Như-Lệ huyện Hải-Lăng, thờ Giám-sát Tư-mã, lệ có quốc-tế. Tương truyền đời trước có quan Giám-sát đánh trận có công bị giặc đâm, ông cưỡi ngựa chạy đến chỗ này rồi chết ; sau có linh ứng nên dân lập đền thờ. ĐỀN TỬ VỊ THÁNH-NƯƠNG 9 1 H tr Ở huyện Vĩnh-Linh, sự tích tường trong địa chí Nghệ-An. ĐỀN TRẦN DANH TƯỚNG B H tổ Ở xã Đơn-Duệ huyện Vĩnh-Linh, bên sông Cổ-Thành. Khi trước Trần-Nhật-Duật, Trần-Quốc-Chân theo vua Trần Anh-Tôn đi đánh Chiêm-Thành, khi thắng trận rồi, các tướng sĩ nhiều người cướp bóc tài vật, nhân dân kinh tán cả ; duy có 2 tướng này cấm trấp quân-sĩ không được lấy một vật gì bằng mảy lòng cả, và lại chiêu dụ dân ấy trở về sinh lý như thường. Sau 2 tướng mất, nhân dân cảm đức, lập 2 đền bằng tranh thờ phụng, hằng được linh ứng. Lê Thánh Tôn thân chinh Chiêm-Thành, kinh quá nơi đây, mộng thấy 2 tướng đến trước tâu rằng : « Chúng tôi là tướng nhà Trần, nhiều lần đi đánh Chiêm-Thành, am tường thủy thổ, nay thấy đại quân viễn chinh, xin theo huy-hạ âm thầm giúp đỡ cho thành công. » Vua Lê thức dậy, triệu phụ-lão đến hỏi, quả hiệp như lời trong khi mộng. Kịp khi đánh phá Chiêm-Thành trở về, vua khiến trùng tu đền thờ và sắc phong cho 2 tướng làm Đại-Vương, để thờ phụng; sau đó càng thêm linh ứng, trải mấy triều đều gia phong tặng. Năm Minh-Mạng thứ 5 (1824) sắc phong làm Trung-Đẳng-Thần. ĐỀN QUẾ-NƯƠNG tả kk ta Ở phía nam động Tam-Thạch phủ Cam-Lộ. Tương truyền Quế-Nương Ngọc-Nữ # kk £ * người phường Ba-Lăng E B, họ Hồ, bình sinh ưa hương hoa trang sức, khi 17 tuổi nhiều người đến cầu hôn mà bà đều từ khước. Một ngày kia bà đi một mình vô trong động, người nhà theo tìm không biết đi ngả nào ; vừa đến trên động có một giếng đá sâu vô-đề, thấy đồ y phục của Quế-Nương bỏ lại bên giếng, kêu gọi không thấy bóng dạng gì cả. Sau bà bốc đồng xưng làm Quế-Nương Ngọc-Nữ Phu-Nhân, phường ấy lập miếu thờ phụng được linh ứng. Nay người thương lữ qua lại cũng thường đến củng vải. ĐÈN THANH TƯỚNG HẦU VÀ ĐU LỆ HỘ Ở phía tây bến sông xã Cam-Lộ, thờ Thanh-Tương-Hầu. Thái-Tổ năm Nhâm-thân thứ 15 (1632) tướng họ Mạc là Lập-Bạo đến lấn Thuận Hóa, đóng dăng trại mạc ở nơi đền Lãng-Uyển ThanhTương. Vua dùng kế dụ giết, nhơn đó vua trách thần Thanh-Tương răng: Thần-từ này sở dĩ tử qui được hưởng củng tế, là muốn Thần làm phước cho nước, bảo hộ cho dân, mà Thần lại dung cho giặc vào ở trong địa-giới, thì phụng tự có ích gì ? Rồi khiến phá đền không cho thờ nữa. Ngày sau hằng thấy có linh ứng, bèn khiến lập đền thờ lại ĐÈN CAM-LỘ H đã tố Ở sơn-phần phường Tân-An, thờ thần sơn xuyên, kỳ đảo được linh ứng. ĐÈN THỦY-TỘC PHU-NHÂN Á ĐÃ ta tố Ở xã Hà-Lỗ huyện Hải-Lăng. Tương truyền Phu-Nhân người xã Lương-Điền, khi chưa được 20 tuổi đi theo dòng sông bắt cá bị chết đắm, ngay bữa sau thây nỗi táp ở bến sông xã Hà-Lỗ, rồi bốc đồng nói : « Thủy-Tộc Long-Vương nạp ta làm Phu-Nhân ». Nhơn đó Phu-Nhân chỉ cho chỗ chôn ở đất xã Hà-Lỗ. Thổ-Nhân nhân chỗ thây tập đó lập đền phụng sự được linh ứng, khi trời hạn cầu khẩn được mưa. Quốc sơ đều có phong tặng, niên hiệu Minh-Mạng về sau nhiều lần được sắc tặng: Phổ-Trạch Trai-Tĩnh Trùng Khiết Nhân Uyên Chi Thän 普澤 齋 靜澄潔嫻婉之神. TU-QUAN ‡ # CHÙA TỊNH-QUANG if * * Ở xã Ái-Tử, phủ Triệu-Phong, làm khi quốc-sơ. Sắc tử TịnhQuang-Tự có biển vàng, sau có Vân-Phong Hòa-thượng Ễ ể ta rồi và Bửu-Châu Thiền-sư k 7 Ép nối nhau trụ trì ở đấy. Trải qua Tây-Sơn tàn phá, mà biển ngạch vẫn còn. CHÙA THIÊN-TÔN Á đ Ở xã Đâu-Kinh phủ Triệu-Phong. Thái-Tôn Hoàng-Đế làm ra, có ban tứ Phật-Tượng, tự-khí và kim-biển ; trải qua thời loạn chùa bị phá hoại, năm Minh-Mạng 22 trùng tu. CHÙA LONG-PHƯỚC lễ % Ở phường An-Định, Do-Linh : khi quốc sơ có dân 3 phường An-Định, An-Hưởng và Phương-Xuân cảm mộ đức trạch của TháiTổ, nên lập miếu phụng thờ. Năm Minh-Mạng thứ 4 (1823) khiến dựng làm chùa, ban cho biển-ngạch, cấp công điền thổ 70 mẫu, tha to thuế, để cung cấp tự-sự ; lại cấp cho 3 người từ phu, được miễn dao-dịch. CHÙA CỔ-TRAI Ở xã Cô-Trai huyện Vĩnh-Linh, là thích-tỷ của Hiếu-Thương Hoàng-Hậu vậy, vì dân cảm hậu-đức nên lập miếu phụng tự. Năm Minh-Mạng thứ 5 (1824) đổi làm chùa Phật, ban cho 300 quan tiền. |