ĐẠI NAM NHẤT THỐNG CHÍ BÀI TỰ Chúng tôi phụng sung chức Tổng-tài Toản-tu ở Quốc sửquán cần tấu về việc khâm-mạng làm sách Đại-Nam-Nhất-ThốngChí đã xong, nay xin tấn trình. Trộm nghĩ : Đời thạnh-trị xa thơ * * (1) thống-nhất, thiên-hạ như một nhà, cả nước như một người ; Nơi hoàn dinh cương-vực phân chia, trăm dặm không đồng phong, ngàn dặm không đồng-tục. Cho nên : Cương-giới đăng trong Võ-cống (2), rõ ràng pháp-độ sâm nghiêm ; Thủy-thổ liệt ở chúc-phương, (âm *), ẩn ngụ tâm-tư kinh-vĩ k kể (3). Bởi theo ý-nghĩa Xuânthu nhất-thống (4) ; Và nối sách vở thượng cổ Cửu-khâu (5). Để cho được : Không phải xuất - ngoại mà thấy ngoài tám phương (6) (1) Xa-thơ : sách Trung-dung có câu : thơ đồng-văn, xa đồng-quĩ, (sách đồng một thứ chữ, xe đồng một kiều bánh), ý nói thiên-hạ được thống nhất. (2) Võ cổng là một thiên sách trong kinh Thơ, biên chép cả núi sông, phương vật của nước Trung-Hoa thuở xưa. (3) Kinh vĩ : theo địa đồ, đường gạch nam bắc gọi là kinh tuyến, đường gạch đông tây gọi là vĩ tuyến. Tả truyện : giữ lễ cho trên dưới có trật tự là kinh vĩ của trời đất (Từ Nguyên). (4) Xuân-thu nhất thống : Đức Không-Tử làm kinh Xuân-Thu đầu quyền sách biên “ Xuân-vương chính nguyệt », là có ý tôn nhà Chu thống nhất thiên hạ trong lúc chư hầu xâm lăng, đề chính cang kỷ lại (x.th.). (5) Cửu Khâu : tên sách chép địa-chí trong 9 châu thời cô của Trung Hoa, (6) Tám phương, nguyên chữ bát hoang, nghĩa là chỗ xa xôi ngoài 8 phương: đông tây nam bắc, và đông-nam, tây-nam, đông bắc, tây bắc. |