ĐẠI NAM NHẤT - THỐNG - CHÍ (QUYỀN BIỂU) BÀI TỰ Chúng tôi phụng sung chức Tổng-tài Toản-tu ở Quốc sử. Quán cần tấu về việc Khâm.mạng làm sách Đại-Nam-Nhất-Thống Chí đã xong, nay xin tấu trình. Trộm nghĩ : Đời thạnh-trị xa thơ * * (1) thống nhất, thiên hạ như một nhà, cả nước như một người, ; nơi hoàn dinh cương vực phân chia; trăm dặm không đồng phong, ngàn dặm không đồng tục. Cho nên cương giới đăng trong Võ.cống (2), rõ ràng pháp độ sâm nghiêm ; thủy thổ liệt ở chức-phương, ( *), ẩn ngụ tâm tư Kinh-vĩ kỳ (3). Bởi theo ý nghĩa Xuânthu nhất thống (4), và nối sách vở thượng cô cửu khâu (5). Đề cho được: không phải xuất ngoại mà thấy ngoài tám phương (6) (1) Xa thơ : sách Trung-dung có câu : thơ đồng văn, xa đồng quĩ, sách đồng một thứ chữ, xe đồng một kiều bánh, ý nói thiên hạ được thống nhất. (2) Võ-cổng là một thiên sách trong kinh thơ, biên chép cả núi sông, phương vật của nước Trung-Hoa thuở xưa. (3) Kinh Vĩ : theo địa đồ, đường gạch nam bắc gọi là kinh tuyến, đường gạch đồng tây gọi là vĩ tuyến. Tả truyện ; giữ lễ cho trên dưới có trật tự là kinh vĩ của trời dất (Từ nguyên). (4) Xuân-thu nhất thống : Đức Khổng-Tử làm kinh Xuân-Thu đầu quyền sách biên “Xuân-Vương chính nguyệt,,là có ý tôn nhà Chu thống nhất thiên hạ trong lúc chư hầu xâm lăng, đề chính cang kỷ lại (x.th.). (5) Cửu-Khâu : tên sách chép địa chí trong 9 châu thời cổ của Trung Hoa. (6) Tám phương, nguyên chữ bát hoang, nghĩa là chỗ xa xôi ngoài 8 phương : đông tây nam bắc, và đông-nam, tây-nam, đông-bắc, tây bắc. |