Đông tây cách nhau 384 dặm, nam bắc cách nhau 142 dặm. Từ tỉnh-lị về phía đông đến bề 20 dặm, phía tây đến biên - giới nước Nam-Chưởng 364 dặm ; phía nam đến sông Lam giáp-giới tỉnh Hà-Tĩnh hơn 9 dặm ; về phía bắc đến khe Nước - Lạnh giáp tỉnh Thanh Hóa 133 dặm ; đông nam đến sông Lam thuộc địa giới huyện Nghi-Xuân (Hà Tĩnh) 22 dặm; tây-nam đến địa - giới nước Ai-Lao 515 dặm ; đông - bắc đến cửa Cờn (cửa bề) 127 dặm ; tâybắc đến địa giới châu Lang-Chánh (tỉnh Thanh-Hóa) 363 dặm. Từ tỉnh thành Nghệ-An tới Kinh-đô (Phú-Xuân) 792 dặm về phía nam. (Phân định giới hạn về Thiên Văn). Về thiên - văn thì tỉnh Nghệ - An thuộc phần sao Dực sao Chần (có người gọi là sao Ngưu, sao Nữ. đã nói rõ ở quyền Địa Chí tỉnh Thanh Hóa). Phân dã ở vào vị - thứ sao Thuẫn - Vĩ (năm Minh-Mạng thứ 18 (1837) đã trắc lượng, chỗ cao nhất là 18 độ 22 phân 30 sao, lệch về hướng tây một độ 42 phân). Tỉnh này thời xưa là đất Việt-Thường. Hồi thuộc Tẫn gọi là Tượng-Quận, khi thuộc Hán gọi là quận Cửu-Chân. Đến thời Ngô thì chia quận Cửu-Chân ra, đặt thêm quận Cửu-Đức, đến đời Tấn cũng vẫn theo thể. Sách « Sử-Ký » chép rằng : đời vua Tấn Vũ-Để bình được nước Ngô rồi, thì đặt ra quận Cửu-Đức, gồm cả 8 huyện là : Cửu-Đức, Hàm-Hoan, Nam-Lăng, Dương-Toại, PhùLinh, Khúc-Tư, Bồ-Dương và Đô-Giao. Đến đời vua Tề-Cao-Để lại trích các huyện Dương-Toại, Phù Linh và Khúc-Tư thuộc quận Cửu-Đức cải làm hai quận ViệtThường và Tây-An. Đời vua Lương-Vũ-Để niên-hiệu Phổ-Thông năm thứ 4, lại chia quận Cửu-Đức đặt là Đức-Châu. Đến nhà Tùy gọi là quận Nhật-Nam (vua Văn-Đế nhà Tùy mới đặt ra quận NhậtNam, gồm có 8 huyện là: Cửu Đức, Hàm-Hoan, Bồ-Dương, ViệtThường, Kim-Ninh, Văn-Cốc, An-Viễn, và Quang-An). Đến đời Đường gọi là Hoan-Châu và Diễn-Châu. Hoan Châu có quận Nhật-Nam gồm 4 huyện. Diễn-Châu có quận Long-Trì gồm 7 huyện (Hồi đầu nhà Đường đặt ra Hoan Châu, đến năm đầu Trinh-Quán lại đồi là Diễn-Châu). Sau lại đặt ra An-Nam Đôhộ-phủ đề thống trị các quận. Hoan-Châu là quận Nhật-Nam gồm có 4 huyện : Cửu-Đức, Bồ-Dương, Việt-Thường và Hàm-Hoan. Diễn. Châu là quận Long-Trì gồm có 7 huyện : Trung-Nghĩa, Hoài-Hoan Long-Trì, Tư-Nông, Võ-Lang, -VõDung và Võ Kim. |